Jest to możliwe, dzięki umieszczeniu na ciele pacjenta, jego klatce piersiowej oraz kończynach – elektrod EKG, które gromadzą informacje o elektrycznej pracy serca i przesyłają je do aparatu EKG. Wynik zapisu badania EKG nazywany jest elektrokardiogramem i jest to graficzny zapis wielkości i kierunku zmian potencjału elektrycznego, wytwarzanego przez serce w czasie. Sporządza się go w postaci wydruku z aparatu lub krzywej wyświetlanej na monitorze.
Historia EKG
Badanie potencjału serca rozpoczęło się od odkrycia impulsu elektrycznego, a później opracowania pojęcia elektromagnetyzmu. Dokonał tego w 1819 roku Hans Christian Ørsted. Rok później, pojawił się na świecie pierwszy galwanometr, skonstruowany przez J. Schweiggera, który dał początek pierwszym czujnikom wykrywającym napięcie elektryczne, w tym także elektrokardiografom, którą są niczym innym, jak bardzo czułymi galwanometrami.
W 1842 r, Carlo Matteucci profesor fizyki na Uniwersytecie w Pizie, pokazał że prąd elektryczny towarzyszy każdemu uderzeniu serca żaby. Jednakże do powstania urządzenia mierzącego pracę ludzkiego serca, w dużym stopniu przyczynił się dopiero wynalazek brytyjskiego fizjologa Augustusa D. Wallera ze Szkoły Medycznej St. Mary w Londynie. W 1887 roku, opublikował on pierwszy ludzki elektrokardiogram.
Natomiast w 1889 roku, zobaczył demonstrowaną przez Wallera technikę, holenderski fizjolog Willem Einthoven, który rozwinął koncepcję elektrokardiografii.
W 1893 r., wprowadził on termin elektrokardiogram na spotkaniu Holenderskiego Stowarzyszenia Medycznego, i z czasem to on właśnie został okrzyknięty ojcem elektrokardiografii, za co w 1924 roku otrzymał nagrodę Nobla.
W tym samym roku, Woldemar Mobitz, lekarz pochodzenia rosyjsko-niemieckiego, opublikował swoją klasyfikację bloków serca, opartą na zapisie elektrokardiogramu i kształcie fali tętna żyły szyjnej, badanej u pacjentów z blokiem sercowym drugiego stopnia.
W 1901 r., holenderski fizjolog Willem Einthoven skonstruował nowy galwanometr do wykonywania elektrokardiogramu, używając drobnej kwarcowej struny pokrytej srebrem, inspirując się pomysłem Depreza i d'Arnsovala, którzy użyli do tego celu drucianego uzwojenia. Galwanometr strunowy opracowany przez Einthovena ważył 600 funtów.
Dopiero w 1928 r., zakłady Franka Sanborna zmieniły model maszyny elektrokardiograficznej na pierwszą wersję, nadającą się do przenoszenia ważącą 50 funtów i zasilaną 6 V akumulatorem samochodowym. W 1942, Emanuel Goldberger zwiększył ilość odprowadzeń kończynowych stosowanych w elektrokardiogramie. Po dodaniu trzech odprowadzeń kończynowych i 6 odprowadzeń piersiowych powstał 12-odprowadzeniowy elektrokardiogram, który jest obecnie używany.
Późniejszy rozwój EKG związany jest z obserwacją zmian pojawiających się w zapisie i ich powiązaniem z konkretnymi jednostkami chorobowymi. Dziś, badanie EKG można przeprowadzić nie tylko w przychodni czy szpitalu, ale także w karetce oraz w domu chorego. Cena EKG serca również stała się dla każdego dostępna.
Czym jest elektrokardiograf?
Przy ocenie wytwarzanego przez serce pola elektrycznego, wykorzystuje się obecnie sformułowaną przez Einthovena koncepcję opartą na trzech założeniach. Jego zdaniem, serce można porównać do dipola, czyli układu pary biegunów - dodatniego i ujemnego, tworzących najprostszy generator energii elektrycznej. Znajduje się ono w środku geometrycznym tkanek, w których panują identyczne warunki przewodzenia prądu a punkty połączeń obu kończyn górnych i lewej kończyny dolnej z tułowiem są wierzchołkami trójkąta równobocznego, w środku którego znajduje się serce. Tak więc elektrody, umieszczone na obu przedramionach i lewym podudziu tworzą właśnie wierzchołki trójkąta równobocznego z sercem w środku.
Zapewne nie wszyscy wiedzą jak wygląda EKG. Otóż różnice potencjałów, będące efektem sumarycznych zmian napięcia elektrycznego, generowanego przez całe serce, mierzone są na powierzchni ciała za pomocą galwanometru, który jest najważniejszą częścią elektrokardiografu. Elektrody połączone z galwanometrem stanowią obwód elektryczny zwany odprowadzeniem. Prąd płynący od strony napięcia wyższego ku niższemu powoduje wychylenie wskazówki galwanometru, które zostaje zarejestrowane jako elektrokardiogram.
Co może wykryć badanie EKG w praktyce?
Elektrokardiografia może wykryć m.in.:
- zaburzenia rytmu serca,
- niedokrwienie mięśnia sercowego,
- upośledzenie napływu krwi do serca,
- niektóre wrodzone wady serca,
- zaburzenia poziomu elektrolitów, takich jak potas, wapń, magnez we krwi;
- ślady przebytego w przeszłości zawału serca;
- zaburzenia przewodzenia impulsów elektrycznych w sercu, które mogą być rezultatem chorób serca lub chorób metabolicznych organizmu (np. nadczynności tarczycy).
Jakie są wskazania do badania elektrokardiograficznego?
Najczęstszym powodem zlecania przez lekarza EKG są bóle w klatce piersiowej, uczucie kołatania serca, będące często objawem arytmicznej pracy serca.
Do objawów, które bezwzględnie powinny nas skłonić do kontaktu z lekarzem kardiologiem i wykonania EKG należą:
- zawroty głowy,
- duszność,
- utrata przytomności,
- ból w klatce piersiowej, ból przy oddychaniu,
- kołatanie serca lub nierówna praca serca,
- omdlenia, zasłabnięcia,
- szybkie męczenie się, powiązane z bólami serca,
- nadciśnienie tętnicze,
Ponadto, EKG powinni wykonywać pacjenci z wcześniej rozpoznaną chorobą układu sercowo-naczyniowego, taką jak: miażdżyca, choroba niedokrwienna serca, zaburzenia rytmu serca i zaburzenia przewodzenia, wady serca wrodzone lub nabyte, zapalenie mięśnia sercowego, a także zapalenie osierdzia i wsierdzia. Badanie EKG powinno być wykonywane również w ramach profilaktyki, szczególnie u osób po 45. roku życia oraz jako badanie monitorujące pracę serca i skuteczność leczenia u osób z rozrusznikiem, z nadciśnieniem, po zawale lub przyjmujących leki antyrytmiczne.
Sklep medyczny Kredos poleca różnorodne aparaty EKG do badań diagnostycznych chorób serca.