Interpretacja EKG
W trakcie testu wysiłkowego dokonuje się pomiaru EKG, ciśnienia tętniczego oraz częstości pracy serca badanego. Prawidłowy elektrokardiogram składa się z załamka P, następującego po nim zespołu QRS oraz załamka T kończącego cykl pracy serca. Odcinek ST, zawarty między końcem załamka S a początkiem załamka T standardowo przebiega w linii izoeletrycznej – nie jest odchylony, ma przebieg poziomy. Niektóre zmiany obserwowane w EKG w trakcie testu wysiłkowego są prawidłowe i wynikają z reakcji serca na zwiększone zapotrzebowanie organizmu na tlen. Jednak są zjawiska, które jednoznacznie świadczą o niewydolności serca i niedokrwieniu mięśnia sercowego w trakcie wysiłku.
Prawidłowe zmiany EKG podczas testu wysiłkowego
W czasie testu wysiłkowego u osób zdrowych można zaobserwować zwiększenie amplitudy załamka P i zmniejszenie amplitudy załamka R. Odcinek ST może przebiegać stromo i skośnie ku górze, natomiast zwykle ulega obniżeniu przy maksymalnym wysiłku. Dodatkowo odstęp QTc może być skrócony, a także może dojść do spłaszczenia załamka T na początku testu. W trakcie jego trwania wartość powinna wrócić do normy.
Zmiany w EKG świadczące o niedokrwieniu mięśnia sercowego
Najważniejszą zmianą obserwowaną podczas testu wysiłkowego, świadczącą o niedotlenieniu kardiomiocytów jest obniżenie odcinka ST o 1mm lub więcej, utrzymujące się w ciągu 60-80ms po zespole QRS. Jest to objaw niedokrwienia szczególnie warstwy wewnętrznej, podwsierdziowej serca. Znajdują się tam drobne końcowe odgałęzienia tętnic wieńcowych, przez co jest ona najbardziej wrażliwa na niedokrwienie. Objawem niedotlenienia może być również uniesienie odcinka ST przy jednoczesnej obecności załamka Q – świadczy to o niedokrwieniu w obszarze pozawałowym. W przypadku uniesienia ST bez złamka Q u pacjentów, którzy nie przeszli zawału można podejrzewać ciężkie niedokrwienie wskutek znacznego zwężenia naczynia wieńcowego. U tych pacjentów może dojść do epizodu arytmii.
Zmiany w elektrokardiogramie świadczące o wielonaczyniowym charakterze choroby wieńcowej
W przypadku zwężenia wielu naczyń wieńcowych lub zajęcia pnia lewej tętnicy wieńcowej obserwuje się znaczne obniżenie (większe niż 2mm) odcinka ST i progresję do głęboko ujemnych załamków T. Dodatkowo cechy niedokrwienia występują w 5 lub więcej odprowadzeniach EKG i pojawiają się wcześnie w przebiegu testu. Charakterystycznym objawem jest również wysiłkowe obniżenie ciśnienia tętniczego (hipotensja), świadczące o głębokiej niewydolności układu sercowo-naczyniowego.
Niewieńcowe przyczyny obniżenia odcinka ST podczas testu wysiłkowego
Obniżenie odcinka ST nie zawsze świadczy o dysfunkcji naczyń wieńcowych mięśnia sercowego. Mogą je powodować również takie patologie, jak przerost lewej komory, kardiomiopatie, zwężenie ujścia aorty, wypadanie płatka zastawki czy bloki śródkomorowe i tachyarytmie nadkomorowe. Do pozasercowych przyczyn zalicza się zaburzenia w liczbie krwinek czerwonych – anemię, a także hipoglikemię i hiperkaliemię – zbyt wysoki poziom potasu we krwi. Dodatkowo do obniżenia odcinka ST przyczynia się płeć żeńska i nagły charakter wysiłku.
Zaburzenia rytmu serca w trakcie testu wysiłkowego
Epizody zaburzeń rytmu serca (bradyarytmie, tachyarytmie) występują w wyniku wyrzutu katecholamin, zmian elektrolitowych oraz niedokrwienia wynikającego z wysiłku fizycznego. Najsilniej sprzyjające rozwojowi arytmii warunki występują bezpośrednio po wysiłku, kiedy poziom adrenaliny i noradrenaliny utrzymuje się na wysokim poziomie i jednocześnie spada powrót żylny i rzut serca. By temu zapobiec, zaleca się nie przerywać nagle wysiłku, tylko przez 20-30 sekund kontynuować marsz na bieżni lub pedałowanie na cykloergometrze. Dodatkowo zaburzenia rytmu serca mogą wywoływać leki przyjmowane przez pacjenta – glikozydy naparstnicy, leki moczopędne czy kawa lub alkohol.
Odpowiedź chronotropowa serca na wysiłek
Pod pojęciem „Odpowiedź chronotropowa serca” kryje się reakcja częstości bicia serca na wysiłek fizyczny. Prawidłowo HR (Heat Rate – inaczej tętno) wzrasta o 10 uderzeń na minutę na każdy wzrost obciążenia równy 1 MET. Prawidłowo podczas maksymalnego wysiłku powinna zostać osiągnięta maksymalna częstość bicia serca, którą oblicza się za pomocą wzoru:
PMHR = 220-wiek
Jeżeli pułap ten nie zostanie osiągnięty, świadczy to o wysiłkowej niewydolności chronotropowej serca.
Reakcja presyjna na wysiłek fizyczny
Reakcja presyjna oznacza, jak w trakcie wysiłku zmieniło się ciśnienie tętnicze krwi badanego. Prawidłowo w trakcie wysiłku fizycznego, w wyniku działania katecholamin (adrenaliny i noradrenaliny) ciśnienie skurczowe powinno wzrosnąć, czasem nawet do 200 mmHg. O obecności dysfunkcji lewej komory świadczy ciśnienie skurczowe niższe niż 140mmHg oraz spadek ciśnienia skurczowego o więcej niż 10mmHg w trakcie zwiększania obciążenia. O niedokrwieniu świadczy wolny spadek ciśnienia skurczowego po wysiłku (mniejszy niż 10% w ciągu pierwszych 3 minut po zakończeniu ćwiczeń), a także wzrost ciśnienia tętniczego po treningu, co wiąże się ze zwiększonym ryzykiem zawału mięśnia sercowego.
Aby przeprowadzić próbę wysiłkową, niezbędne jest całe oprzyrządzanie, a takie można znaleźć w sklepie medycznym Kredos.